•ఎంగిలిపూల బతుకమ్మతో ప్రారంభమయిన బతుకమ్మ ఉత్సవాలు*
బయ్యారం,సెప్టెంబర్ 25(జనంసాక్షి):
బతుకమ్మ పండుగ… ప్రత్యేక రాష్ట్రం ఏర్పాటు తర్వాత 2014లో కేసిఆర్ బతుకమ్మ ను తెలంగాణ రాష్ట్ర పండుగ గా ప్రకటించారు.తెలంగాణ సంస్కృతికి, ఆడబిడ్డల ఆత్మగౌరవానికి పెద్దపీట వేశారు.ఆదివారం రోజున పెత్రమాస కావడంతో ఎంగిలి పూల బతుకమ్మ తో తెలంగాణలో బతుకమ్మ సంబరాలు మొదలయ్యాయి.ఈసారి కోటి మంది ఆడబిడ్డలకు ప్రభుత్వం ప్రత్యేకంగా తయారుచేయించిన చీరెలను బతుకమ్మ కానుకగా అందిస్తున్నారు.తెలంగాణ ప్రజల జీవనంలో భాగమైన బతుకమ్మ.. ఖండాంతరాలకు విస్తరించి నేడు తెలంగాణ సంస్కృతి విశ్వవ్యాప్తం గా గుర్తింపు పొందింది.
తెలంగాణలో ఆశ్వీయుజ మాస అమావాస్య రోజు నుంచి  బతుకమ్మ వేడుకలను 9 రోజులపాటు ఎంతో ఉత్సాహంగా జరుపుకుంటారు.
మొదటి రోజు ఎంగిలి పూల బతుకమ్మ:
మహాలయ అమావాస్య రోజు.తెలంగాణలో దీన్ని పెత్రామస అని కూడా అంటారు.నువ్వులు, బియ్యంపిండి, నూకలు కలిపి నైవేద్యంగా పెడతారు.
రెండవ రోజు అటుకుల బతుకమ్మ : ఆశ్వయుజ శుద్ధ పాడ్యమి నాడు చేస్తారు. సప్పిడి పప్పు, బెల్లం, అటుకులతో నైవేద్యం తయారు చేసి అమ్మవారికి సమర్పిస్తారు.
మూడవ రోజు ముద్దపప్పు బతుకమ్మ :
ముద్దపప్పు, పాలు, బెల్లంతో నైవేద్యం తయారు చేసి నివేదిస్తారు.
నాల్గవ రోజు నానే బియ్యం బతుకమ్మ :
నానేసిన బియ్యం, పాలు, బెల్లం కలిపి నైవేద్యంగా ఇస్తారు.

ఐదవ రోజు అట్ల బతుకమ్మ :
అట్లు లేదా దోశ నైవేద్యంగా సమర్పిస్తారు.
ఆరవ రోజు అలిగిన బతుకమ్మ :
ఆశ్వయుజ పంచమి. ఈనాడు నైవేద్యం సమర్పించరు.
ఏడవ రోజు వేపకాయల బతుకమ్మ :
బియ్యంపిండిని బాగా వేయించి వేపపండ్లుగా తయారుచేసి నైవేద్యంగా సమర్పిస్తారు.
ఎనిమిదవ రోజు వెన్నముద్దల బతుకమ్మ :
నువ్వులు, వెన్న లేదా నెయ్యి బెల్లం కలిపి నైవేద్యంగా తయారుచేస్తారు.
తొమ్మిదవ రోజు సద్దుల బతుకమ్మ : ఆశ్వయుజ అష్టమి నాడు ఆదేరోజు దుర్గాష్టమిని జరుపుకుంటారు. పెరుగన్నం, చింతపండు పులిహోర, కొబ్బరన్నం, నువ్వులన్నం అనే ఐదురకాల నైవేద్యాలు తయారు చేసి నైవేద్యంగా ఇస్తారు. ఈ సందర్బంగా ఆదివారం బతుకమ్మ పండుగలో మొదటి రోజైన ఎంగిలి పువ్వు బతుకమ్మను వేడుకగా జరుపుకున్నారు.ఎంగిలి పువ్వు అనడానికి కారణం లేకపోలేదు..బతుకమ్మను పేర్చడానికి వాడే పువ్వులను ఒకరోజు ముందే తెంపుకొచ్చి వాటిని వాడిపోకుండా నీళ్లలో వేసి మర్నాడు బతుకమ్మగా పేరుస్తారు. అందుకే మొదటి రోజును ఎంగిలిపువ్వు బతుకమ్మ అంటారు.ఈ రోజునాడు తెలంగాణ పల్లెల్లో వాయనంగా తమలపాకులు,తులసి ఆకులు ఇచ్చుకోవడం ఆనాయితీ.
బతుకమ్మను పేర్చడానికి సేకరించిన పూలను పవిత్రమైనవిగా భావిస్తారు.భక్తిభావంతో.. పవిత్ర మనస్సుతో పూలను సేకరిస్తారు. అయితే పూలను అంచెలంచెలుగా సమానంగా ఉండేలా పేర్చాలి.ఆ పూల కాడలు చేతులతో సమానంగా చించి వేయాలి.కత్తితో కోసినా…నోటితో కొరికినా ఆ పూలు ఎంగిలై మలినమవుతాయి. ఇలా పూర్వ కాలంలో కొందరు మహిళలు నోటితో కొరికి పేర్చడంతో అప్పటి నుంచి పెత్రామాస (పెద్దల అమవాస్య) సందర్భంగా ఆడే బతుకమ్మను ఎంగిలి పూల బతుకమ్మ అని అంటారని ప్రతీతి. అమావాస్య రోజు నుంచి తొమ్మిది రోజులపాటు బతుకమ్మ పండుగను జరుపుకుంటారు.ఈ పండుగ వచ్చిందంటే చాలు ఆడపడచులు తమ సొంతూళ్లకు చేరుకుంటారు. పెళ్లి కావాల్సిన వారు పండుగ తొలిరోజు నుంచి తొమ్మిది రోజులపాటు బతుకమ్మను గౌరమ్మగా కొలిస్తే మంచి వరుడు రావడంతోపాటు సౌభాగ్యం కలకాలం నిలుస్తుందని నమ్మకం.
ప్రత్యేక నైవేద్యాలు,
బతుకమ్మ సంబురాలు ఎంగిలిపూల బతుకమ్మతో ప్రారంభమయ్యాయి.తొమ్మిది రోజుల పాటు ఆడబిడ్డలు పూలపండుగతో సందడి చేయనున్నారు.ఎక్కడెక్కో పూసిన పూలు ఓ దగ్గరకు చేరి బతుకమ్మలో ఇమిడిపోతాయి. రంగు రంగుల్లో మురిసిపోతాయి. బతుకమ్మ అంటే ఆడబిడ్డల పండుగ.బతుకమ్మ అంటే ప్రకృతి పండుగ. పువ్వుల్లాంటి ఆడబిడ్డలు ప్రకృతి ఒడిలో పూసిన పూలతో చేసుకునే సంబురం బతుకమ్మ పండుగ. రాష్ట్రవ్యాప్తంగా కురిసిన వర్షాలతో చెరువులు, కుంటలు నీటితో నిండిపోయాయి. అప్పటిదాకా కురిసిన వర్షాలతో చెరువులు, వాగులూ వంకలు నిండుకుండలా మారాయి. వరణుడి కరుణతో చెట్లు, కొమ్మలు పులకరించి పూలతో పలకరిస్తాయి. సరిగ్గా ఇదే సమయానికి తెలంగాణ సంస్కృతీసంప్రదాయాలకు అద్దంపట్టే బతుకమ్మ పండుగ వస్తుంది.పూలు బాగా వికసించి… జల వనరులు పొంగిపొర్లే సమయంలో ఈ పండుగను జరుపుకుంటారు.
దైవాన్ని పూలతో పూజిస్తాం.కానీ పూలనే దైవంగా భావించి ఆరాధించడమే బతుకమ్మ పండుగ ప్రత్యేకత…అదే తెలంగాణ విశిష్టత. పండుగ కోసం పుట్టిళ్లకు చేరిన ఆడపడుచులతో.. చదువు, ఉద్యోగాల పేరుతో ఇంటికి దూరంగా వెళ్లిన వారి రాకతో రాష్ట్రంలో ప్రతి ఇంటా సందడి మొదలైంది.ఎంగిలిపూలతో ప్రారంభమైన ఈ సంబురం తొమ్మిదో రోజున సద్దుల బతుకమ్మ ఉత్సవంతో ముగుస్తుంది. బంధువులు, స్నేహితులతో పల్లెలన్నీ కళకళలాడుతున్నాయి.
ఎంగిలిపూల బతుకమ్మ అనే పేరు రావడానికి పెద్దవారు రక రకాల కథలు చెబుతుంటారు.
మొదటి రోజున బతుకమ్మను పేర్చడానికి ముందు రోజు రాత్రే పువ్వులు తీసుకొని వస్తారని.. ఆ పూలతో బతుకమ్మను పేర్చడం వల్ల ఎంగిలిపూల బతుకమ్మ అనే పేరువచ్చినట్లు ప్రతీతి. కొన్ని ప్రాంతాల్లో తిన్న తరువాత కూడా బతుకమ్మ పేరుస్తారని అందుకే ఆ పేరు వచ్చిందని చెబుతారు.
ఎంగిలిపూల రోజున బతుకమ్మను పేర్చి.. సాయంత్రం స్నేహితులు, బంధువులతో కలిసి ఆడబిడ్డలంతా పాటలు పాడుతూ ఆటలాడుతారు. బతుకు దెరువు చెప్పే బతుకమ్మ పాటలన్నీ పాడుతూ ఆ పాటల వారసత్వాన్ని తర్వాత తరాలకు పంచుతుంటారు.ఈ పాటల్లో పంటలు సమృద్ధిగా పండాలని వరుణ దేవుణ్ని ప్రార్థిస్తారు.ప్రతి ఇంటా పాడిపంటలతో సుఖసంతోషాలు వెల్లివిరవాలని కోరుకుంటారు.అక్కాచెల్లెళ్లు, అన్నాదమ్ములు, తండ్రీపిల్లలు ఇలా అన్ని బంధాల విలువలు తెలిపే రకరకాల పాటలు పాడుతుంటారు. ఎంగిలిపూల రోజున నువ్వులు, బియ్యం పిండి, నూకలు కలిపి నైవేద్యం తయారు చేస్తారు. ఇలా తొమ్మిది రోజులు ఒక్కోరోజు ఒక్కో నైవేద్యాన్ని సమర్పిస్తారు.చీకటి పడే వరకు మహిళలంతా బతుకమ్మ ఆడుకుని.. చీకటిపడుతోందనగా.. బతుకమ్మలను తలపై పెట్టుకుని ఊళ్లో ఉన్న చెరువువైపు ఊరేగింపుగా బయల్దేరుతారు.
పాటలు పాడుతూ బతుకమ్మను గంగమ్మ ఒడికి చేరుస్తారు.తర్వాత ఇంటి నుంచి తీసుకొచ్చిన నైవేద్యాన్ని గౌరమ్మకు నైవేద్యంగా సమర్పించి.. ఒకరికొకరు పంచిపెట్టుకుంటారు. బతుకమ్మ పేర్చిన ఖాళీ  తాంబాలంతో పాటలు పాడుకుంటూ.. బతుకమ్మను గుర్తు తెచ్చుకుంటూ తిరిగి రేపు మళ్లీ వస్తామని చెబుతూ ఇళ్లకు చేరతారు ఆడబిడ్డలు. బతుకమ్మ పండుగ పేరు వింటే చాలు ఆడబిడ్డల మనసు ఎగిరి పుట్టినింట వాలుతుంది. అందుకే బతుకమ్మ పండుగ కోసం ప్రతీ ఆడబిడ్డ తన పుట్టింటికి పోవాలని ఆరాటపడుతుంది. కన్నవారు, తోబుట్టువులు, చిన్ననాటి స్నేహితులతో కలిసి ఆనందోత్సహాల నడుమ ఈ ప్రకృతి పండుగను జరుపుకుంటుంది. సింగిడిలోని రంగుల కలబోతగా తీరొక్క పూలతో పేర్చి… పసుపు, కుంకుమలతో ఆ గౌరమ్మ తల్లిని కొలుస్తారు.
తెలంగాణ సంస్కృతీ సంప్రదాయాలను చాటే పండుగ బతుకమ్మ ప్రకృతి ఆరాధనకు, ప్రాణికోటి మనుగడకు నెలవైన మట్టి మనుషుల పండుగ. మహాలయ అమావాస్య నుంచి తొమ్మిది రోజులపాటు ఊరు, వాడలు పూల వనాలుగా మారి పులకరించనున్నాయి.తీరొక్క పూలతో సింగిడిలోని రంగుల కలబోతగా ఆడబిడ్డలు బతుకమ్మను భక్తిశ్రద్ధలతో పేర్చుతారు. ప్రకృతిని ఆరాధించే అచ్చమైన పల్లెపండుగ ఇది. అందుకే ప్రకృతి ఒడిలో నుంచి వికసించిన తీరొక్క పూలతో తయారుచేస్తారు. పూలు, పసుపు, కుంకుమలతో ఆ గౌరమ్మను భక్తిశ్రద్ధలతో కొలుస్తారు. ఏటా ఆశ్వయుజ శుద్ధ పాడ్యమికి ముందురోజు వచ్చే అమావాస్యతో ఈ పూల పండుగ ప్రారంభమవుతుంది. దీనినే పెత్రమాస, ఎంగిలిపూల బతుకమ్మ మహాలయ అమావాస్య అంటారు. దుర్గాష్టమి రోజున సద్దుల బతుకమ్మ పేరిట ఆ గౌరమ్మను సాగనంపుతారు.
పెత్రమాసనాడు పెద్దలకు బియ్యం ఇస్తారు. ఇలా చేయడం వల్ల వంశాభివృద్ధి జరుగుతుందని నమ్మకం.ఇంట్లోని పురుషులు వేకువ జామునే నిద్రలేచి… చేతిసంచి తీసుకొని పూలవేట కోసం పరిగెడతారు. పూలు సేకరించడానికి పిల్లలూ పెద్దలతో కలిసి పచ్చికబయళ్లకు వెళ్తారు. చేలు, అడవుల్లో ఉండే పూలను కోసుకొని తీసుకొస్తారు. వాటితో పాటు ఇంట్లో పెంచిన పూలను కలిపి బతుకమ్మను పేర్చుతారు. ఈ సమయంలో ప్రతి చెట్టు ఆ గౌరమ్మ సిగలో వాలడానికే వికసించినట్లుగా పూలతో పలకరిస్తాయి. తంగేడు, గునుగు, టేకు, చేమంతి, బంతి, తామర, కలువ, కట్ల పూలు, నందివర్ధనం ఇలా తీరొక్క పూలతో బతుకమ్మను పేరుస్తారు. మొదటిరోజు నువ్వులు, బెల్లం, నూకలతో నైవేద్యం తయారు చేస్తారు.
వేకువజామునే నిద్రలేచిన మహిళలు… పిండి వంటలు ప్రారంభిస్తారు. ఇంటిళ్లిపాది ఉదయాన్నే తలస్నానాలు చేసి… నూతన వస్త్రాలు ధరిస్తారు.అలా ఇంట్లోని ఓ ప్రదేశంలో చాప పరుస్తారు. పచ్చికబయళ్ల నుంచి తీసుకొచ్చిన పూలతో బతుకమ్మను పేర్చుతారు. నచ్చిన సైజులో వలయాకారంలో ఉన్న తాంబాలం లేదా ప్లేట్లను తీసుకుంటారు. అందులో ఓ ఆకు పరిచి… పసుపు పచ్చని తంగేడు, తెల్లని గునుగు మొదలు తీరొక్క పూలతో బతుకమ్మను తయారు చేస్తారు. వలయాకారంలో వివిధ వర్ణాల్లో తీర్చిదిద్దుతారు. మధ్యలో పూల రేకలు, ఆకులు వంటివి నింపుతూ అందంగా పేరుస్తారు. అనంతరం పూజ గదిలో భద్రంగా ఉంచి… పసుపుతో గౌరమ్మను తయారు చేస్తారు. అగరుబత్తిలు వెలిగిస్తారు. చిన్నపిల్లలకు సైతం తమకూ బతుకమ్మ కావాలని ఆర్డర్ వేస్తారు. చిన్నపిల్లలు, యువతులు, మహిళలు ఇలా అందరూ బతుకమ్మ ఎత్తుకోవాలనే ఆశపడుతారు.
మహిళలంతా భక్తిశ్రద్ధలతో అందంగా ఆ బతుకమ్మను పేర్చే సమయానికల్లా సాయంత్రం కానే వస్తుంది. బతుకమ్మను పేర్చి… ఇక పిల్లాపెద్దలు నూతన వస్త్రాలు, ఆభరణాలు ధరిస్తారు. ఆడబిడ్డలంతా చల్లటి సాయంత్రం వేళ తీరొక్క పూలతో పేర్చిన ఆ బతుకమ్మను పట్టుకొని… దేవాలయ ప్రాంగణం లేదా చెరువువైపు గానీ,వాగు వైపుగానీ బయల్దేరుతారు. సింగిడిలోని రంగుల పూలతో పేర్చిన బతుకమ్మలతో ఊరేగింపుగా వస్తున్న ఆ ఆడబిడ్డలను చూస్తే రెండు కళ్లు సరిపోవు.ఈ అద్భత దశ్యాన్ని చూడడం కోసం పండు ముసలమ్మ సైతం వీధుల్లోకి వచ్చి నిలబడతారంటే అతిశయోక్తి కాదు. భూదేవీ పులకించేలా ఈ బతుకమ్మల జోరు ఉంటుంది. రంగురంగుల పూలు… అగరుబత్తుల వాసనలు… ఆడబిడ్డల పట్టు చీరల మెరుపులు… ఆభరణాల ధగధగలు.. అచ్చమైన ఈ పల్లెపండుగ తెలంగాణ అస్తిత్వానికే ప్రతీక.
విశాలమైన ప్రదేశంలో తొలుత వెంపలి చెట్టును నాటి… దానిపై పసుపు కుంకుమను చల్లుతారు. అనంతరం బతుకమ్మలను ఆ చెట్టు చుట్టూ ఉంచుతారు. చిన్నాపెద్ద తేడా లేకుండా ఒకరి చేయి ఒకరు పట్టుకొని కోలాటాలు చేస్తారు. మరికొందరు చేతిలో రెండు కర్రలను పట్టుకొని కోలాటం చేస్తారు. బతుకమ్మ బతుకమ్మ ఊయ్యాలో… బంగారు బతుకమ్మ ఉయ్యాలో…., ఒక్కేసి పువ్వేసి చందమామ… ఒక్కజాములాయే చందమామ…, పసుపుల పుట్టింది గౌరమ్మా… పసుపుల పెరిగింది గౌరమ్మా… అంటూ చప్పట్లతో కష్టసుఖాలను తెలియజేసే జానపద పాటలు పాడుతారు. బంధాలు, బంధుత్వాలపైనా పాటలు పాడుతారు. పిల్లాపెద్దా కలిసి ఐక్యతా, సోదరభావం, ప్రేమానురాగాలతో జరుపుకుంటారు.ఈ క్రమంలో వరుసైనవాళ్లు కాసేపు ఆటలాడుకుంటారు.
అత్తారింటికి వెళ్లిన ఆడబిడ్డలు పుట్టిన ఊరిలోని తమ చిన్ననాటి మిత్రులతో కాసేపు కబుర్లు చెప్పుకుంటారు. ప్రస్తుతం డీజే పాటలతో బతుకమ్మల వద్ద అందరూ సందడి చేస్తున్నారు. అనంతరం పురుషులు వచ్చి ఆ బతుకమ్మను గంగమ్మ ఒడికి చేరుస్తారు. పోయిరా గౌరమ్మా… పోయిరావమ్మా.. అంటూ సాగనంపుతారు. అనంతరం తమతో తీసుకొచ్చిన నైవేద్యాన్ని ఆ గౌరమ్మకు సమర్పించి… ఒకరికొకరు పంచుకుంటారు. ఖాళీ తాంబాలంతో పాటలు పాడుతూ ఇళ్లకు చేరుతారు. పెత్రమాస, సద్దుల బతుకమ్మ నాడు ఆడబిడ్డలంతా కోలాహలంగా ఈ పండగను జరుపుకుంటారు. మిగతా రోజుల్లో పిల్లలు సరదాగా వీధుల్లో కోలాటాలు చేస్తారు.బతుకమ్మ సంబురంలో
మహిళలే మహారాణులు.
ఆరోగ్యం, ఐకమత్యం, భగవతారాదనతో కూడిన బతుకమ్మ పండుగ తొమ్మిది రోజులపాటు జరుపుకునే పూల పండుగ. ఏటా తొమ్మిది రోజులపాటు తెలంగాణ పల్లెలు, పట్టణాల్లో పండుగ సందడి ఉంటుంది. పిండి వంటల ఘుమఘుమలు… పుట్టినింట్లో ఆడబిడ్డల చిరునవ్వులు, బంధుమిత్రుల కోలాహలం.. పిల్లపాపలతో ఇళ్లు కళకళలాడుతాయి. చదువులు, ఉద్యోగాల పేరిట దూరంగా ఉంటున్న పిల్లలు సొంతగూటికి చేరుతారు. అత్తారింట్లో ఉండే మహిళలూ పిల్లాపాపలతో పుట్టింటికి చేరుతారు. మెట్టినింట్లో ఎన్నో కట్టుబాట్ల నడుమ ఉండే మహిళ అయినా… సరే బతుకమ్మ పండుగ నాడు చిన్ననాటి స్నేహితులతో చప్పట్లు, కోలాటాలతో పసిపిల్లల్లాగా మారిపోతుంది. తమ బిడ్డల కళ్లలో ఆ పసితనం చూడడం కోసమే ఈ పండుగ కోసం తల్లిదండ్రులు ఎంతో ఆశగా ఎదురుచూస్తారు. ఇదే బతుకమ్మ పండుగ. అచ్చమైన పల్లెపండుగ.ప్రకృతి పండుగ. అద్భుతమైన సంప్రదాయం.ఈ పండుగలో మహిళలే మహారాణులు. వారిదే హడావిడి అంతా!అందుకే మరి… ఏటా వచ్చే ఈ పండుగ ప్రతిఆడబిడ్డకు అపురూపమే.