*పూలతల్లి సద్దుల బతుకమ్మ!ఆకాశమంత సంబరమమ్మా!!*
బయ్యారం, అక్టోబర్2(జనంసాక్షి):
తొమ్మిదిరోజుల బతుకమ్మ సంబరం క్రమంగా పెరుగుతూ ముగింపుకు చేరుకుంది.నేడు సద్దుల బతుకమ్మ పండుగ.ఒక్కో పువ్వు తెచ్చి బతుకమ్మను పేర్చి తెలంగాణ అంతా గొంతెత్తి బతుకమ్మ పాట పాడుతుంటే, ఆ పాట దేశం నలుదిక్కులూ మార్మోగితే తెలంగాణ సంస్కృతి దేశాలు దాటి సందడి చేస్తే. ఆ బతుకమ్మ తల్లి పువ్వంత స్వచ్ఛంగా, రంగంత ఆహ్లాదంగా కనువిందు చేస్తుంది.
పండుగ ఎప్పుడూ సంబరమే. అలాంటి బతుకమ్మ సంబరం వెనుక ఎన్నో గూడు కట్టుకున్న గుండె పాటలున్నాయి. అన్ని చోట్లా అందరూ చెబుతున్న కథలే, తెలంగాణ పడుచులు తమ బాధను బతుకమ్మ
రూపంలో పాటలు కట్టి పాడుకుంటూ, దొరల దౌర్జ్యన్యాలను ప్రశ్నిస్తున్నట్టు తెలుపుతాయి.
తొమ్మిదెసి పువ్వెసి సందమామ తొమ్మిది జాములయె సందమామ
గౌరిని ఎడబాసి సందమామ గంగ స్నానంభాయె సందమామ
గంగ వుథకము తెచ్చి సందమామ గౌరి పైన చల్లె సందమామ
పూలు పత్రి తెచ్చి సందమామ పూజలె గావించె సందమామ
శివ పూజ వెలాయె సందమామ శివుడెల రాడాయె సందమామ
గొరెంట చెట్లల్ల సందమామ గొడ కట్టవాయె సందమామ
బంతియ చెట్లల్ల సందమామ బంతులడవాయె సందమామ
రుద్రాక్ష చెట్లల్ల సందమామ నిద్ర చెయవాయె సందమామ
అంటూ సాగే బతుకమ్మల పాట ఎంతో వినసొంపుగా ఉంటాయి. ఇవే కాకుండా సామాజిక స్థితులను ప్రతిబింబించేలా ఎన్నెన్నో పాటలు ఎంతో మంది వీనులవిందుగా పాడుతుంటే సంబరం ఆకాశాన్ని అంటుంది.
ఇంకా బతుకమ్మకు అయిదు సద్దుల నైవేద్యం పెడతారు. పెరుగన్నం, చింతపండు పులిహోర, కొబ్బరి అన్నం, నువ్వుల అన్నం, నిమ్మకాయ అన్నం. ఇలా అయిదు నైవేద్యాలు పెట్టాక రొట్టె, చక్కెర కలిపి చేసే
లడ్డును కూడా నైవేద్యంగా పెడతారు.
తొమ్మిది అంతరలుగా పేర్చిన సద్దుల బతుకమ్మ చూడటానికి ఎంతో ముచ్చటగా ఉంటుంది. రంగురంగుల పూలతో సంబరమంతా తనదే అన్నట్టు ఉంటుంది. బతుకమ్మకు పోటీగా ప్రతి ఇంటి ఆడబిడ్డ ఎంతో
అందంగా తయారయ్యి చెట్టులో పువ్వంత హాయిగా నవ్వుతూ సంతోషంగా ఉంటారు.
ఇదంతా ఒక ఎత్తు అయితే సద్దుల బతుకమ్మ సాయంత్రం ఒక ఎత్తు. ఆ రోజే బతుకమ్మ ముగింపు. బతుకమ్మ మీద కొలువైన గౌరమ్మను ఆ తల్లి గంగమ్మ ఒడిలో వదిలిపెట్టి మళ్ళీ ఏడాది వరకు బతుకమ్మ
కోసం ఎదురుచూసే రోజు. సాయంత్రం ఆడపిల్లలు అందరూ ఇంతెత్తున పేర్చిన బతుకమ్మను తీసుకుని వీధి కూడలిలో చేరి పెద్ద పెద్ద బతుకమ్మల చుట్టూ చేరి గుండ్రంగా తిరుగుతూ, జాపినపద పాటలు
పాడుకుంటూ తన్మయత్వంలో మునిగిపోతారు. బతుకమ్మల చుట్టూ తిరుగుతున్న ఆడబిడ్డలను వారి సంతోషాన్ని వర్ణించడం చాలా కష్టం. అలా చీకటి పడేవరకు ఆడి పాడి, ఆ తరువాత బతుకమ్మలను
ఎత్తుకుని ఊరేగుతూ నీళ్లున్న ప్రాంతానికి వెళ్లి గౌరమ్మను ఇముడ్చుకున్న బతుకమ్మను, గంగమ్మ ఒడికి చేరుస్తారు.
ఆ తరువాత రొట్టె, చెక్కెరతో తయారు చేసిన నైవేద్యం ను అందరికి పంచి తాము తిని, ఇంటికి వెళ్లి ఇంటిల్లిపాదికి పంచిపెడతారు. దాంతో సద్దుల బతుకమ్మతో పాటు బతుకమ్మ పండుగ కూడా ముగుస్తుంది.
బతుకమ్మలు వదిలిన నీటి ప్రాంతాలన్నీ పూలతో నిండిపోయి కొత్త చీర కట్టుకున్న గంగమ్మలా కనువిందు చేస్తాయి.
పూలతల్లి సద్దుల బతుకమ్మ ఆకాశమంత సంబరమమ్మా!!
పూలతల్లి సద్దుల బతుకమ్మ ఆకాశమంత సంబరమమ్మా!!
తొమ్మిదిరోజుల బతుకమ్మ సంబరం క్రమంగా పెరుగుతూ ముగింపుకు చేరుకుంది. ఒక్కో పువ్వు తెచ్చి బతుకమ్మను పేర్చి తెలంగాణ అంతా గొంతెత్తి బతుకమ్మ పాట పాడుతుంటే, ఆ పాట దేశం నలుదిక్కులూ మార్మోగితే తెలంగాణ సంస్కృతి దేశాలు దాటి సందడి చేస్తే. ఆ బతుకమ్మ తల్లి పువ్వంత స్వచ్ఛంగా, రంగంత ఆహ్లాదంగా నవ్వదూ….
పండుగ ఎప్పుడూ సంబరమే. అలాంటి బతుకమ్మ సంబరం వెనుక ఎన్నో గూడు కట్టుకున్న గుండె పాటలున్నాయి. అన్ని చోట్లా అందరూ చెబుతున్న కథలే, తెలంగాణ పడుచులు తమ బాధను బతుకమ్మ
రూపంలో పాటలు కట్టి పాడుకుంటూ, దొరల దౌర్జ్యన్యాలను ప్రశ్నిస్తున్నట్టు తెలుపుతాయి.
తొమ్మిదెసి పువ్వెసి సందమామ తొమ్మిది జాములయె సందమామ!!
గౌరిని ఎడబాసి సందమామ గంగ స్నానంభాయె సందమామ!!
గంగ వుథకము తెచ్చి సందమామ గౌరి పైన చల్లె సందమామ!!
పూలు పత్రి తెచ్చి సందమామ పూజలె గావించె సందమామ!!
శివ పూజ వెలాయె సందమామ శివుడెల రాడాయె సందమామ!!
గొరెంట చెట్లల్ల సందమామ గొడ కట్టవాయె సందమామ!!
బంతియ చెట్లల్ల సందమామ బంతులడవాయె సందమామ!!
రుద్రాక్ష చెట్లల్ల సందమామ నిద్ర చెయవాయె సందమామ!!
అంటూ సాగే బతుకమ్మల పాట ఎంతో వినసొంపుగా ఉంటాయి. ఇవే కాకుండా సామాజిక స్థితులను ప్రతిబింబించేలా ఎన్నెన్నో పాటలు ఎంతో మంది వీనులవిందుగా పాడుతుంటే సంబరం ఆకాశాన్ని అంటుంది.
ఇంకా బతుకమ్మకు అయిదు సద్దుల నైవేద్యం పెడతారు. పెరుగన్నం, చింతపండు పులిహోర, కొబ్బరి అన్నం, నువ్వుల అన్నం, నిమ్మకాయ అన్నం. ఇలా అయిదు నైవేద్యాలు పెట్టాక రొట్టె, చక్కెర కలిపి చేసే
లడ్డును కూడా నైవేద్యంగా పెడతారు.
తొమ్మిది అంతరలుగా పేర్చిన సద్దుల బతుకమ్మ చూడటానికి ఎంతో ముచ్చటగా ఉంటుంది. రంగురంగుల పూలతో సంబరమంతా తనదే అన్నట్టు ఉంటుంది. బతుకమ్మకు పోటీగా ప్రతి ఇంటి ఆడబిడ్డ ఎంతో
అందంగా తయారయ్యి చెట్టులో పువ్వంత హాయిగా నవ్వుతూ సంతోషంగా ఉంటారు.
ఇదంతా ఒక ఎత్తు అయితే సద్దుల బతుకమ్మ సాయంత్రం ఒక ఎత్తు. ఆ రోజే బతుకమ్మ ముగింపు. బతుకమ్మ మీద కొలువైన గౌరమ్మను ఆ తల్లి గంగమ్మ ఒడిలో వదిలిపెట్టి మళ్ళీ ఏడాది వరకు బతుకమ్మ
కోసం ఎదురుచూసే రోజు. సాయంత్రం ఆడపిల్లలు అందరూ ఇంతెత్తున పేర్చిన బతుకమ్మను తీసుకుని వీధి కూడలిలో చేరి పెద్ద పెద్ద బతుకమ్మల చుట్టూ చేరి గుండ్రంగా తిరుగుతూ,జాపినపద పాటలు పాడుకుంటూ తన్మయత్వంలో మునిగిపోతారు. బతుకమ్మల చుట్టూ తిరుగుతున్న ఆడబిడ్డలను వారి సంతోషాన్ని వర్ణించడం చాలా కష్టం.అలా చీకటి పడేవరకు ఆడి పాడి, ఆ తరువాత బతుకమ్మలను ఎత్తుకుని ఊరేగుతూ నీళ్లున్న ప్రాంతానికి వెళ్లి గౌరమ్మను ఇముడ్చుకున్న బతుకమ్మను, గంగమ్మ ఒడికి చేరుస్తారు.ఆ తరువాత రొట్టె, చెక్కెరతో తయారు చేసిన నైవేద్యం ను అందరికి పంచి తాము తిని, ఇంటికి వెళ్లి ఇంటిల్లిపాదికి పంచిపెడతారు.దాంతో సద్దుల బతుకమ్మతో పాటు బతుకమ్మ పండుగ కూడా ముగుస్తుంది.
బతుకమ్మలు వదిలిన నీటి ప్రాంతాలన్నీ పూలతో నిండిపోయి కొత్త చీర కట్టుకున్న గంగమ్మలా కనువిందు చేస్తాయి.ప్రపంచంలో మరెక్కడా లేని రంగురంగు పూల బతుకమ్మ పండుగ తెలంగాణ ప్రజల సంస్కృతి. చప్పట్లతో జానపదుల పాట, ఆటల కలయికే బతుకమ్మ పండుగ. బతుకమ్మ పండుగ వస్తోందంటే తెలంగాణ పల్లెలో పండగ వాతావరణం కనిపిస్తుంది. ఆడపిల్లలు పుట్టింటికి ఎప్పుడెప్పుడు వెళ్దామా… తోటి మిత్రులతో, బంధువులతో కలిసి బతుకమ్మ ఎప్పుడు ఆడుకుందామా.. అని ఎదురు చూసే పండుగ బతుకమ్మ. ఆడపడచులు ఈ పండగ కోసం సంవత్సరం అంతా ఎప్పుడు వస్తుందా అని ఎదురుచూసే ప్రకృతిలోని అందమైన రంగు రంగుల పూల పండగ ఈ బతుకమ్మ పండగ.
బతుకమ్మ అంటే ఏంటి..?
బతుకమ్మ అంటే పూల సంబురం పండుగ. గ్రామాలలో తెల్లవారుతూనే పూలను సేకరించడం పెద్ద వేడుక.తంగేడు పూలు, గునుగు పూలు, కట్ల పూలు, చామంతి, బంతి, గన్నేరు… ఇలా ఎన్నెన్నో రకాల పువ్వులతో బతుకమ్మను అందంగా పేర్చుకుని ఆడుకుంటారు. గునుగు పూలు తెల్లగా ఉంటాయి. వాటిని రంగు రంగుల నీళ్ళలో ముంచి పలు రంగుల్లోకి మారుస్తారు. ఎన్ని రకాల పూలున్నా తంగేడు పూలకే ప్రాధాన్యం. పసుపు వర్ణంలో బంగారంలా మెరిసిపోతూ ఉంటాయి. పసుపు రంగు ఐదవతనానికి సంకేతం.బతుకమ్మను పేర్చడం ఒక కళ. తూర్పు లేదా ఉత్తర దిశకు అభిముఖంగా కూర్చొని బతుకమ్మను అమరుస్తారు. గుమ్మడి ఆకులను పెద్ద పళ్లెంలో పరచి, ఆ ఆకులపై పసుపు, కుంకుమలు, అక్షింతలు చల్లి వలయంగా తంగేడు పూలను ముందుగా అమరుస్తారు. ఇలా వివిధ రంగుల పూలను ఒక వరుస మీద మరొక వరుసగా పెడుతూ గోపురంలా పేరుస్తారు.
పెద్ద బతుకమ్మ పక్కనే చిన్న బతుకమ్మను
పెద్ద బతుకమ్మ పక్కనే చిన్న బతుకమ్మను రూపొందిస్తారు. దానిపై తమలపాకులో కానీ చిక్కుడు ఆకులో కానీ పసుపు ముద్ద ‘గౌరమ్మ’ పెట్టి మధ్యన నొక్కి రెండు శిఖరాలుగా చేస్తారు. ఇవి శివ పార్వతులకూ, అర్థనారీశ్వర తత్త్వానికీ ప్రతీకలు. వాటికి వస్త్రాలుగా పత్తితో అలంకరించి మందిరం దగ్గర పెట్టి ధూప దీప నివేదనలు సమర్పిస్తారు. తమ కుటుంబాలు సుఖ సంతోషాలతో సంపదతో వర్థిల్లేలా అనుగ్రహించాలని ప్రార్థిస్తారు. తరువాత బంధు మిత్రులతో పాటు బతుకమ్మలను తలపై పెట్టుకొని చెరువు వద్దకు చేరుకుంటారు. మధ్యలో పెద్ద బతుకమ్మను పెట్టి మిగతా వాటిని చుట్టూ సర్దుతారు. వయోబేధం లేకుండా మహిళలు బతుకమ్మల చుట్టూ గుండ్రంగా తిరుగుతూ చప్పట్లు చరుస్తూ బతుకమ్మ పాటలు పాడుతారు. పెళ్ళికాని ఆడపిల్లలు పిల్లలు వాళ్ళు ఒక గుంపుగా తయారై కోలల ఆట ఆడుతారు. ఆ తర్వాత బతుకమ్మలను చెరువులో గంగమ్మ ఒడిలో నిమజ్జనం చేసి గౌరమ్మను మంగళ సూత్రాలకు పూసుకుని వారి కుటుంబాలను చల్లగా చూడమని వేడుకుంటారు. ఆ తర్వాత తెచ్చిన నైవేద్యాలను ఒకరికి ఒకరు పంచుకొని ఆరగిస్తారు.
కనుమరుగౌతున్న సాంప్రదాయాలు
ప్రస్తుత కాలంలో కనుమరుగౌతున్న ఆచారాలు గతంలో బతుకమ్మ ఆట, పాటకు ఓ ప్రత్యేకత ఉండేది. రోజు రోజుకు ఆట పద్దతిని మార్చేస్తున్నారు. ఇది మంచి పద్దతి కాదు. పూర్వ పద్దతియే ఆచరించాలి. బతుకమ్మ పండగ ఆట, పాటలకు ఆధునిక పద్దతులు రుద్దడం సరికాదు. సినిమా పాటలపై ఆటలు, చిత్ర విచిత్రమైన స్టెప్పులతో సనాతన సాంప్రదాయాలకు స్వస్తి చెప్పడం సంస్కారం అనిపించుకోదు, ఆలోచించండి.మన సాంప్రదాయ సంస్కృతిని విదేశీయులు సైతం ఆకర్షితులౌతున్నారు. మనమేమో వాటిని పక్కదారి పట్టిస్తున్నామా అన్న భావన కలుగుతుంది.బతుకమ్మలో తంగేడు, గునుగు పూలే ముఖ్య భూమికను పోషించేవి. చేనుల్లో గునుగు పూలు తీసుకొచ్చి వాటిని రంగుల్లో ముంచి బతుకమ్మను పేర్చేది. సద్దుల బతుకమ్మ రోజు మగవాళ్లంతా చేను చెలకా, అడవి మార్గం వైపు పోయి తంగేడు, టేకు, గునుగు పూలను సేకరించేది. మారుతున్న పరిస్థితులతో పొలాలు, చేనుగట్లపై పూల చెట్లు మాయమవుతున్నాయి. కొన్ని ప్రాంతాల్లో తంగేడు పువ్వు కనిపించని పరిస్థితి ఏర్పడింది. గునుగు పువ్వును ప్రస్తుతం మార్కెట్‌లో కొనుక్కోవాల్సిన పరిస్థితి నెలకొంది.
కానరాని మేదరోళ్ల సిబ్బి
గడ్డిపూలు, కట్ల పూలు, బంతులు, చేమంతులు, బొండు మల్లెలు, టేకు పువ్వులు, ఇసుక బంతులు, పట్టు కుచ్చులు, సీతమ్మజడలు, గుమ్మడి పూలు.. ఇలా తీరొక్క పూలు గ్రామీణ ప్రాంతాలతో పాటు పట్టణ ప్రాంతాల్లోనూ ఇంటి పెరట్లలో దర్శనమిచ్చేవి. నేడు మార్కెట్‌కు వెళ్లి పూలు కొనుక్కోవాల్సిన పరిస్థితి నెలకొంది. మరికొందరైతే పేపర్‌ పూల బతుకమ్మలతో పండుగను జరుపుకుంటున్నారు. బతుకమ్మ పండుగ వస్తోందంటే మేదరి కుల వృత్తులకు ఒక సంబురం.ఎందుకంటే బతుకమ్మ పండుగలో గౌరమ్మ కోసం ప్రతి ఒక్కరూ వెదురుతో సిబ్బిని చేయించుకునేవారు. వెదురు సిబ్బి లేకుండా బతుకమ్మ లేదు అనేంతగా వాటి అవసరం ఉండేది. వెదురు సిబ్బిలోనే తీరొక్క పూలను పేర్చి బతుకమ్మను తయారు చేసేవారు.వాటి అమ్మకాలతో మేదరోళ్లకు కొంత ఆదాయం వచ్చేది. ప్రస్తుతం ప్లాస్టిక్‌ ఆ సిబ్బిల స్థానాన్ని ఆక్రమించాయి.
వినపడని జానపదాలు..తీపి పంచని సద్దులు
దశాబ్ద కాలం క్రితం వరకు పల్లెల్లో మహిళలు బతుకమ్మ పాటలు పాడుతుంటే తోటి మహిళలంతా చప్పట్లు కొడుతూ పాటను అనుకరిస్తూ బతుకమ్మల చుట్టూ తిరుగుతూ ఆడేది. ఈ జానపద గీతాలు చుట్టు పక్కల ప్రతిధ్వనిస్తూ ప్రత్యేకమైన తెలంగాణ సంస్కృతిని ఆవిష్కరిస్తుండేవి. బతుకమ్మ బతుకమ్మ ఉయ్యాలో.. అని సాగే ఈ పాటల్లో ఆడబిడ్డల కష్ట సుఖాలు, ప్రేమలు, స్నేహం, బంధుత్వాలు ఉట్టిపడేవి. ప్రస్తుతం ఆ జానపదాలు కనుమరుగయ్యాయి. ఏ వైపు చూసినా డిజే పాటల చప్పుళ్లు, కోలాటాల నడుమే ఆడపడుచులు బతుకమ్మను ఆడుతున్నారు.
ఆనాటి కాలంలో తొమ్మిది రోజుల బతుకమ్మ పండుగలో సద్దుల బతుకమ్మ అత్యంత ప్రత్యేకమైనది. ఆ రోజు పెద్దగా బతుకమ్మలు పేర్చడమే కాకుండా ప్రత్యేకమైన పిండి వంటకాలు, తీపి సద్దులు చేసి బతుకమ్మ సంబరాల్లో ఒకరికొకరు పంచుకొనేది. ఆ సీజన్లలో వచ్చిన ధాన్యాలను దోరగా వేయించి వాటిని చక్కర లేదా బెల్లంతో కలిపి పిండిలా రోళ్లలో దంచేవారు. వాటి పంపిణీ వెనుక కూడా శాస్త్రీయత దాగి ఉంది. ఆ సద్దులన్నీ చిరు ధాన్యాలతో చేసినవే. అవి ఆరోగ్యానికి మంచి చేసేవి. ప్రస్తుతం ఆ సంస్కృతి పోయి స్వీట్లు పంపిణీ చేసే పరిస్థితి వచ్చింది. సంప్రదాయాలను కాపాడుకుంటూ తెలంగాణ అస్తిత్వాన్ని భవిష్యత్ తరాలకు తెలియజేయాలని కోరుతూ జనం సాక్షి తరుపున సద్దుల బతుకమ్మ శుభాకాంక్షలు.
